Skąd się wzięły nazwy polskich miast?

Każdy, kto chodził do podstawówki wie, że nazwa Warszawa wzięła się od imion Warsa i Sawy. Ale skąd wziął się Białystok skoro w tamtym regionie nie ma gór? Poznajcie historie, które stoją za nazwami polskich miast.

Nazwa Kazimierz Dolny pochodzi od imienia Króla Kazimierza II Sprawiedliwego, a Bolesławiec swe miano wziął od założyciela Bolesława I Wysokiego. Ale nie wszystkie polskie miasta mogą pochwalić się władczym pochodzeniem nazwy. Co więcej zdarza się, że często mylnie kojarzymy nazwę miasta z królem, gdy w rzeczywistości jej korzenie sięgają głębiej. Tak jest w przypadku Krakowa, którego nazwę wiąże się z legendarnym królem Krakiem.

Tymczasem wiele przekazów głosi, że zarówno miasto, jak i sam król, swoje imię zawdzięczają ptakom, które w tamtym okresie licznie zamieszkiwały Małopolskę i otaczano je czcią. Chodzi o kruki, czy raczej kraki, jak pierwotnie nazywano te czarne ptaki. Aby zdobyć sobie przychylność bogów, nowy władca ziem miał przyjąć imię na część skrzydlatych opiekunów. Brzmi trochę jak Gra o Tron, prawda?

Nazwy polskich miast bardzo często są związane z fauną i florą, a także nawiązują do ukształtowania terenu i gleby, na jakiej pierwotnie znajdowała się osada. Przyjrzyjmy się kilku najciekawszym przykładom.

Mielec

Wbrew pozorom miasto nie wzięło swej nazwy od mielenia: ani ozorem ani tego tradycyjnego w młynie. Prawdę mówiąc, nigdy nie widziałem nawet młyna w okolicach miasta.

Zdjęcie zamieszczone przez użytkownika Ja mówię TO (@jamowieto) 3 Maj, 2016 o 1:54 PDT

Nazwa mojego rodzinnego miasta wzięła się od słowa mielizna. Mielec leży nad rzeką Wisłoką. Gród został założony w miejscu, w którym rzeka była płytsza, co ułatwiało przedostanie się na jej drugi brzeg.

Kalisz

Nazwa Kalisz może mieć dwa źródła. Pierwsza z nich związana jest z Celtami, których obecność odkryto w tamtej okolicy. Celtyckie słowo cal oznacza strumień lub rzekę i właśnie od tego słowa może wywodzić się nazwa Kalisz.

Druga wersja związana jest ze staropolskim słowem kał, które oznaczało: bagna i mokradła. Ziemie, na których leży miasto, faktycznie są dość grząskie, co może przemawiać na korzyść tej bardziej głupkowatej (ze współczesnego punktu widzenia) wersji. Więcej o (podobno) najstarszym polskim mieście przeczytasz TUTAJ.

Kielce

Z nazwą Kielce związana jest legenda. Miasto leży na terenach, które kiedyś były bogatą w zwierzynę puszczą. Na polowanie w te rejony wybrał się książę Mieszko, syn Bolesława Szczodrego (to ważne, bo Mieszków mieliśmy kilku i nie należy ich mylić). Książę oddzielił się od ekipy i zgubił drogę. Strudzony zasnął, a w śnie ujrzał św. Wojciecha. Święty wywijał pastorałem i nakreślił na piasku szlak, który przemienił się w strumień. Po przebudzeniu książę zauważył strumień, napił się z niego wody, odzyskał siły i znalazł kompanów. Oddalając się z lasu zauważył kły dzika, czyli KIEŁCE. W tym miejscu wybudował gród, który nazwał Kiełce, co później przekształcone zostało w Kielce. W grodzie postawił kościół św. Wojciecha, a rzekę nazwał Silnicą.

Zdjęcie zamieszczone przez użytkownika Ja mówię TO (@jamowieto) 25 Wrz, 2016 o 8:03 PDT

Inna wersja mówi, że nazwa Kielce pochodzi od małopolskiego rodu Kiełczów. Według jeszcze innej, Kielczanie wiązani są z Celtami, a kolejna łączy nazwę z produkcją smoły.

Białystok

Skąd wziął się Białystok, skoro w tamtej części Polski nie ma gór ani stoków? W języku staropolskim słowo stok oznaczał wolno płynący strumień. Stok był przeciwieństwem górskiego rwącego potoku. Nazwa miasta pochodzi więc od rzeki, która przepływa przez Białystok (Biała*) i oznacza CZYSTY STRUMIEŃ (biały – czysty; stok – strumień, rzeka).

* Rzeka Biała –  jej nazwa z kolei pochodzi od jasnego koloru wody i czystości związanej z piaszczystym dnem.

Poznań

Nazwa miasta wywodzi się od słowiańskiego imienia Poznan, który był prawdopodobnie władcą okolicznych ziem. Nie ma niestety źródeł potwierdzających istnienie tego typu osobnika. Imię zostało zmiękczone poprzez dodanie na końcu litery j (Poznanj) i w ten sposób przekształciło się w Poznań.

Zdjęcie zamieszczone przez użytkownika Ja mówię TO (@jamowieto) 31 Paź, 2016 o 7:06 PDT

Z powstaniem nazwy miasta związana jest legenda o Lechu, Czechu i Rusie.

Po decyzji o rozstaniu i poszukiwaniu nowych ziem, każdy z braci ruszył w swoją stronę, by znaleźć miejsce do życia. Rus ruszył na wschód, Czech na południe, a Lech osiadł w Gnieźnie. Po jakimś czasie Czech i Rus chcieli odwiedzić brata, więc stanęli na czele orszaków i dumnie ruszyli na spotkanie. Lech, który był wtedy na polowaniu, dowiedział się, że nadchodzą obce wojska i wyruszył im na spotkanie. W pewnym momencie wzrok zmierzających ku sobie, nastawionych na krwawą jatkę braci skrzyżował się i wszyscy głośno krzyknęli Poznan! czyli Poznaję! A później wszyscy tarzali się po ziemi ze śmiechu trzymając się za brzuszki. Na część niespodziewanego spotkania wyprawili ucztę, a Lech założył miasto Poznań.

Rzeszów

Najprawdopodobniej nazwa Rzeszów wywodzi się od słowa RZESZA (czyli duża liczba ludzi) albo od słowiańskiego imienia Rzech lub Rzesz, które nosili zapewne pierwsi władcy ziem.

Jednak badacze podają również, że Rzeszów może wywodzić się od niemieckiego Reichshoff – Dwór Pański – lub Resche. Ta ostatnia nazwa związana była z procesem lokacji miast na prawie magdeburskim, a odpowiedniki Rzeszowa występują również w innych krajach Europy. Obie wersje niemieckie nie cieszą się jednak zbytnią popularnością wśród naukowców, a za polskim rodowodem nazwy ma przemawiać jej łaciński zapis oraz kilka istotnych faktów z historii miasta.

Toruń

Także z powstaniem nazwy Torunia wiąże się legenda.

Nad brzegiem rzeki Wisły stał gród otoczony wysokim murem z basztami. Jedna z baszt była bardzo ciekawska i często rozmawiała z rzeką pytając o to, co dzieje się w świecie. Po jakimś czasie znudziły ją historie psiapsióły i przestała słuchać opowieści. Wisła się wkurzyła i zaczęła podmywać mury chcąc je powalić. Przestraszona Baszta domyśliła się, co się dzieje i poprosiła koleżankę: Wisło, nie podmywaj, bo runę. Wisła, która już od jakiegoś czasu miała focha, odpowiedziała: To ruń, co usłyszeli przechodzący obok wędrowcy, którzy AKURAT zastanawiali się, jak nazywa się miasto.

Zdjęcie zamieszczone przez użytkownika Ja mówię TO (@jamowieto) 26 Wrz, 2016 o 8:16 PDT

Jako że ani baszty, ani Wisła nie mówią możemy mieć pewność, że legenda nie ma nic wspólnego z prawdą (chociaż pewnie gdybym miał 5 lat, to byłoby skłonny uwierzyć, że jest prawdziwa). Skąd więc nazwa Toruń? Od słowa TOR, które w języku starosłowiańskim oznaczało drogę.

Jak widzicie, nazwy polskich miast zwykle związane są z dość prozaicznymi rzeczami. Jednak w wielu przypadkach, z nazwą związana jest też ciekawa, czasami wręcz fantastyczna legenda. A te, jak wiadomo, mają w sobie zawsze odrobinę prawdy.

Czy znacie jakieś ciekawe fakty nt. pochodzenia innych nazw miast polskich? Są takie, które chcieliście poznać? Jeśli wpis spotka się z pozytywnym odbiorem zrobimy kontynuację. Dajcie znać, koniecznie!

Podziel się wpisem: